به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ دکتر داوود فیرحی، استاد علوم‌سیاسی دانشگاه تهران، در یادداشتی که با عنوان «حقوق مخالفان در سیره علی(ع)» در صفحه شخصی خود منتشر کرده است برای تبیین حقوق مخالفان در نزد حضرت علی(ع) نخست می‌کوشد تا از وضعیت شهر کوفه بازنمایی کلی ارائه کند و در این راستا، می‌نویسد: «کوفه شهر بزرگی بود؛ متشکل از ۳۶۰ قبیله که تحت مدیریت علی ابن ابی طالب(ع) قرار داشت و در آن گروه‌های بزرگی جمع شده بودند. مردمانی از ایران، حجاز، شامات و قبایلی از مصر در آنجا حضور داشتند. بنابراین کوفه به تعبیر امروز «شهری چند ملیتی» محسوب می‌شد. وقتی شهر گسترده است طبعاً اختلاف دیدگاه هم وجود دارد.»

فیرحی برای شهرهای چند ملیتی سه نوع کنش را متصور شد؛ یک نوع از این رفتار و کنش‌ها از جنس «اعراض» هستند؛ یعنی برخی می‌کوشند که خود را از مسائل اجتماعی دور نگاه دارند. یک قسمتی از مردم شهر هم اهل «اعتراض» هستند و نظر و ایده و طرحی برای اداره زندگی دارند و برای صلح یا امنیت پیشنهاد می‌دهند؛ اینگونه افراد ممکن است در قدرت یا ناراضی از آن باشند. از درون این شهر، گروه‌های کوچکی هم هستند که دست به خشونت می‌زنند یعنی اهل «تعرض» هستند. کوفه زمان امام علی(ع) چنین شهری بود.

فیرحی یادآور می‌شود امام علی(ع) حاکم جامعه‌ای است که در آن «مخالف»، «معاند» و «افراد آسیب دیده» حقوق خود را از او توقع دارند و بدون حذف هیچ یک از اینها، باید شهر را اداره کند.

فیرحی تأکید می‌کند که اسناد و روایاتی از امام علی(ع) وجود دارد که در آن شهری که تازه از جنگ خلاص شده و دشمن هم پشت دروازه‌های آن قرار دارد، امیرالمؤمنین(ع) «سیاست آزادسازی» را به‌جای «امنیتی کردن جامعه» به‌کار می‌گیرد. همچنین در مقابل خوارج، به دفاع از حقوق آنان می‌پردازند چرا که حضرت علی(ع) معتقد بودند هر شهروندی حق دارد با سیاست‌های دولت خود مخالفت کند و شهروند «مخالف» حقوقی دارد که باید رعایت شود. تحمل مخالف یکی از ویژگی‌های شاخص امام علی(ع) به شمار می‌رود.

فیرحی «حق شهروندی» را در سه دسته می‌نشاند؛ نخست، حق کرامت و آزادی یک شهروند است؛ یعنی فرد احساس احترام کند. «احترام» بدون «آزادی» معنا ندارد و آزادی هم بدون «آزادی عقیده» بی‌پایه است و این یک نوع از حق شهروندی است و مساوی حقوق بشر هم هست.

دوم، حق بهره‌مندی از ثروت ملی است. در هر جامعه‌ای افراد یک ثروت شخصی دارند اما بخش بزرگی از ثروت برای همگان است همچون نفت و معادن.

سوم، حق برخورداری از منافع شهروندی است؛ اینکه آدمی بتواند در اشتغال و به‌دست آوردن پست‌های عمومی و پرهیز از بیکاری و فقر با دیگران آزادانه رقابت کند. این موارد از حقوق یک شهروند است. کسی که مخالف سیاسی حاکم جامعه است، نباید از این سه حق محروم باشد. این اصولی است که امام علی(ع) در سیره حکومتداری خود رعایت کردند.وی با استناد به روایتی از امام علی(ع) تأکید می‌کند که از نظر امیرالمؤمنین تا زمانی که شهروند دست به سلاح و هجوم به دیگران نبرده کسی حق ندارد به حقوق وی تعرض کند. وی در هنگام جنگ با خوارج هم سه دستور دارد: نخست آنکه، هر گروهی از خوارج هر لحظه که سلاح خود را زمین گذاشت؛ خونش محترم است.

دومین دستور، هر گروهی از خوارج که تشکیلاتی ندارد که آنها را دوباره جمع کند به آنها حمله نکنید، دستور سوم که شاهکار است و در آن می‌فرماید این افراد کافر نیستند  بلکه قرائت متفاوتی از دین دارند و به این طریق آن حضرت اینچنین جلوی مکانیزم تکفیر را گرفتند.

منبع: روزنامه ایران